Cybercenzura
działalność prowadzona przez władze państwowe lub dostawców usług internetowych mająca na celu ograniczenie lub zablokowanie dostępu do pewnych treści zawartych w internecie obywatelom lub grupom obywateli. Jest to kontrola treści pod względem politycznym lub obyczajowym dokonywana w cyberprzestrzeni, a konkretnie w jej komponencie, czyli globalnej sieci Internet. Całkowita cybercenzura jest trudna do zrealizowania z uwagi na specyficzne cechy charakterystyczne cyberprzestrzeni, np. transnarodowość czy anonimowość internetu.
Do ograniczania treści w Internecie stosowane są następujące strategie działania:
- techniczne blokady – wykorzystywane w sytuacji, gdy władze państwowe nie mają bezpośredniej kontroli lub jurysdykcji nad daną stroną internetową. Ograniczenia są stosowane poprzez blokowanie adresu IP, manipulowanie DNS i blokowanie adresu URL z wykorzystaniem proxy;
- usuwanie wyników wyszukiwania – współpraca dostawców usług internetowych z władzami państwowymi w celu usunięcia nielegalnych lub niepożądanych stron z wyników wyszukiwania;
- usuwanie treści – gdy cybercenzorzy mają bezpośrednią możliwość wyegzekwowania żądania usunięcia spornych lub niepoprawnych ich zdaniem treści internetowych;
- autocenzura – zachęcanie autorów do autocenzury. Może się to odbywać poprzez groźby zastosowania działań prawnych, nieformalne metody zastraszania, promowanie norm społecznych lub próby przekupstwa.
Cybercenzura jest również jednym ze wskaźników potęgi cybernetycznej modelu CPI (ang. Cyber Power Index), opracowanego przez zespół wywiadu ekonomicznego czasopisma „The Economist” we współpracy z konsorcjum Booz Allen Hamilton. Celem jest tworzenie rankingów zdolności cybernetycznej państw grupy G20 w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania atakom cybernetycznym oraz promowanie problematyki cyberbezpieczeństwa w środowisku międzynarodowym.
E. Schmidt i J. Cohen wyróżniają trzy modele cybercenzury, które stosują władze państwowe: model jawny, model mieszany oraz model politycznie i kulturowo akceptowalny.
Przykładem państwa, które stosuje model jawny cybercenzury, jest Chińska Republika Ludowa. Internet kontroluje tam kilka instytucji: Narodowy Urząd Publikacji i Prasy, Główny Urząd Radia i Telewizji, Ministerstwo Technologii i Informacji i Przemysłu, Państwowa Rada Informacji, Centralny Departament Propagandy, Biuro Państwowej Rady Propagandy Internetu, Biuro Informacji i Opinii Publicznej oraz Biuro Internetu. Wymienione instytucje państwowe zajmują się m.in. nadawaniem licencji witrynom internetowym, wydawaniem wytycznych dla właścicieli największych serwisów internetowych w zakresie treści, obsługą systemu ostrzegania w postaci SMS-ów o wydarzeniach i wymaganym sposobie ich przedstawienia, wspomaganiem i kontrolą wewnętrznej cenzury portali internetowych, której dokonują specjalni pracownicy – cenzorzy oraz administratorzy sieci filtrujący przepływ informacji. Całe platformy społecznościowe, takie jak Facebook, Twitter czy Instagram są blokowane przez chiński rząd i niedostępne dla użytkowników. Model mieszany zdaniem Schmidta i Cohena stosuje Turcja, model politycznie i kulturowo akceptowalny – Korea Południowa, Niemcy oraz Malezja.
W 2014 r. organizacja Reporterzy bez Granic (ang. Reporters Without Borders) wydała raport z serii Wrogowie Internetu (ang. Enemies of the Internet), w którym wskazała na jednostki lub agencje rządowe, które ograniczają wolność w sieci. Wśród wymienionych podmiotów znalazły się Centre for Development of Telematics (Indie), Government Communications Headquarters(Wielka Brytania) oraz National Security Agency(USA). Autorzy wskazali także firmy z sektora prywatnego, np. Hacking Team (Włochy).
R. Białoskórski, Potęga cybernetyczna państw – pomiar i zastosowanie,„Zeszyty Naukowe AON” 2015, nr 2 (99); M. Olędzki, Udział wyszukiwarek internetowych w realizacji idei swobodnego przepływu informacji. Analiza działalności wyszukiwarki Google,praca doktorska, Warszawa 2016; Reporters Without Borders for Freedom of Information, Enemies of the Internet 2014, 12 March 2014; J. Żdżarski, Cybercenzura w Państwie Środka, 7.02.2010, Polityka.pl (dostęp 12.04.2019).