Koncepcja smart power
opisuje zdolność państwa lub aktora do skutecznego łączenia elementów twardych i miękkich sił w strategii polityki zagranicznej z zamiarem osiągnięcia określonych celów. Pojawia się ona w pracach takich badaczy jak J.S. Nye Jr., R. Armitage, J. Donahoe, R. Keohane, R. Klein i K. Knorre.
Termin „smart power”został wprowadzony do stosunków międzynarodowych przez Nyeʼa w 2003 r. jako „zdolność do połączenia »twardej« i »miękkiej« siły w skuteczną strategię”. Z kolei S. Nossel, traktuje ją jako alternatywę dla polityki zagranicznej G.W. Busha, z powodu której USA poniosły znaczące straty na geopolitycznej mapie świata. W swojej publikacji odwołuje się ona do synergii i kombinatoryki potencjału energetycznego kraju: „W przeciwieństwie do konserwatystów, którzy polegają na sile militarnej jako głównym narzędziu zarządzania, liberalni internacjonaliści uważają handel, dyplomację, pomoc zagraniczną i rozpowszechnianie amerykańskich wartości za równie ważne” .
W 2007 r. specjalna dwupartyjna Komisja ds. Smart Power kierowana przez Nyeʼa i Armitageʼa przedstawiła koncepcję smart power jako wynik ewolucji kategorii soft power (miękkiej siły). Jednocześnie uznano ją za podstawę nowej amerykańskiej strategii zagranicznej i bezpieczeństwa w obliczu globalizacji i przekształceń w systemie stosunków międzynarodowych. W dokumencie stwierdza się, że siła oraz polityka światowa mają tendencję do zmian w czasie. Dlatego umiejętność łączenia twardej i miękkiej siły w celu opracowania zintegrowanych strategii typu „smart” jest najbardziej obiecującym kierunkiem we wdrażaniu bezpieczeństwa narodowego i kluczem do światowego przywództwa.
Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS) stwierdza, że jest to „podejście, które podkreśla potrzebę silnej armii, ale także dużo inwestuje w sojusze, partnerstwa i instytucje na wszystkich szczeblach w celu rozszerzenia wpływu i ustanowienia legitymacji działań” .
Strategia smart power była aktywnie wdrażana przez administrację B. Obamy i członków jego zespołu – sekretarz stanu H. Clinton i wiceprezydenta J. Bidena. Ta pierwsza zaproponowała administracji USA przekształcenie strategii bezpieczeństwa narodowego w celu osiągnięcia równowagi między ochroną cyberprzestrzeni a dalszym rozwojem koncepcji miękkiej siły. Tę ostatnią uznano za wyznacznik polityczno-ideologicznego kierunku polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz w ostatecznej formie przedstawiono jako strategię smart power.
W praktyce pojęcie „smart power” oznacza jednoczesne, najbardziej korzystne wykorzystanie narzędzi miękkich i twardych sił, w zależności od celów polityki zagranicznej aktora i sytuacji na arenie międzynarodowej. Zasoby smart power obejmują badania, potencjał innowacyjno-technologiczny i cybernetyczny, zasoby informacyjne i walutowo-finansowe, zasoby zaawansowanych technologicznie sił zbrojnych oraz dyskurs i potencjał systematycznie zorganizowanej produkcji intelektualnej w interesach państwa. Instrumenty tego typu to połączenie dyplomatycznych, gospodarczych, wojskowych, politycznych, prawnych i kulturowych narzędzi polityki zagranicznej.
Ważną rolę we wdrażaniu koncepcji smart power odgrywają szybkość przetwarzania informacji, mobilność komunikacyjna, zdolność do prowadzenia wojny informacyjnej i kampanie polityczne w światowych środkach masowego przekazu i sieciach społecznościowych, kreatywność w układzie zestawu narzędzi potencjału siły, a także nowe pomysły, technologie itp. W rzeczywistości smart power to złożony model globalnego przywództwa, który zapewnia informacyjne i intelektualne przewodnictwo, multilateralizm oraz zdolność do przewidywania, reagowania i zarządzania fluktuacjami w systemie stosunków międzynarodowych poprzez skuteczne mobilizowanie wszystkich dostępnych zasobów i optymalne ich wykorzystanie. Założyciel koncepcji Nye wspomina w tym kontekście o związku między pojęciem smart power a „kontekstualną inteligencją” jako zdolnością do pozostania „na fali, badania i odczuwania sytuacji politycznej”.
Ocenić skuteczność strategii polityki zagranicznej typu smart pozwala coroczny Elcano Global Presence Index, który prezentuje pozycję ponad 110 krajów poza ich granicami w trzech wymiarach: wojskowym, gospodarczym i miękkiej siły.
N. Byelousova, «Rozumne» liderstvo Spoluchenyx Shtativ Ameryky, «Mizhnarodni vidnosyny Seriya „Politychni nauky”», 2015, nr 5; Center for Strategic and International Studies, CSIS Commission on Smart Power: A Smarter, More Secure America, The CSIS Press, Washington 2007; Elcano Global Presence Index, GlobalPresence.RealinstitutoElcano.org (dostęp 22.04.2019); I. Kyrychenko, Chynnyk «myakoyi syly» w strategiyax nacionalnoyi informacijnoyi bezpeky SshA, „Aktualni problemy mizhnarodnyx vidnosyn” 2011, nr 102 (I); S. Nossel, Smart Power, „Foreign Affairs. New York” 2004, nr 83 (2); J.S. Nye Jr., Get Smart: Combining Hard and Soft Power, July/August 2009, ForeignAffairs.com (dostęp 27.04.2019); D. Sherfinski, Hillary Clinton: “Smart power” Includes Showing Respect, Even for One’s Enemies, „The Washington Times” 2014, December, 3; The Obama White House, President Obama’s State of the Union Address – Remarks As Prepared for Delivery, 21.01.2015, Medium.com (dostęp 22.04.2019); O. Wasiuta, Soft power, [w:] Vademecum bezpieczeństwa, O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Wydawnictwo Libron, Kraków 2018; O. Wasiuta, S. Wasiuta, Wojna hybrydowa Rosji przeciwko Ukrainie, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2017.