Dowództwo Przestrzeni Cybernetycznej i Informacyjnej Niemiec
(niem. Kommando Cyber- und Informationsraum; KdoCIR) – cyberdowództwo w ramach Bundeswehry do walki w wirtualnej przestrzeni. Zostało powołane – obok wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki wojennej – jako nowy, czwarty rodzaj wojsk i jest najmłodszym oddziałem armii niemieckiej. To zdecydowana odpowiedź Niemiec na wojnę w cyberprzestrzeni.
W listopadzie 2015 r. niemieckie ministerstwo obrony powołało radę rozwoju CIR, której zadaniem było opracowanie planów reorganizacji cyberbezpieczeństwa, IT, wywiadu wojskowego, geoinformacyjnych i operacyjnych jednostek komunikacyjnych w obszarze cyberprzestrzeni i przestrzeni informacyjnej Bundeswehry. 26 kwietnia 2016 r. minister obrony U. von der Leyen przedstawiła opinii publicznej plany nowego oddziału wojskowego, a 5 października 2016 r. personel dowództwa zaczął działać jako departament w ministerstwie obrony. 14 października 2016 r. von der Leyen mianowała gen. L. Leinhosa szefem dowództwa świeżo utworzonej Przestrzeni Cybernetycznej. Na początku kwietnia 2017 r. uruchomiono nowy rodzaj wojsk – Dowództwo Przestrzeni Cybernetycznej i Informacyjnej z siedzibą w Bonn, które ma integrować zdolności w zakresie obrony cybernetycznej i prowadzenia operacji cybernetycznych w ramach Bundeswehry. Podczas inauguracji von der Leyen wspomniała o kamieniu milowym w niemieckim systemie obronnym, ponieważ cyberataki stały się podstawowym zagrożeniem dla bezpieczeństwa.
Von der Leyen twierdzi, że Dowództwo Przestrzeni Cybernetycznej i Informacyjnej pozwala w razie ataku cybernetycznego na „ofensywną obronę”. Gdy dojdzie do takiego zamachu na na niemiecką infrastrukturę, do działań owej ofensywnej obrony włączone będą inne instytucje państwa niemieckiego. W skład cyberdowództwa weszło początkowo 260 pracowników – z gen. Leinhosem na czele – którzy nadzorują żołnierzy i cywilów w różnych jednostkach: od wywiadu wojskowego i bezpieczeństwa IT do geoinformacji. Nowe KdoCIR ma uzyskać pełną gotowość operacyjną do roku 2021. W ciągu najbliższych lat liczebność dowództwa wzrośnie do ok. 15 tysięcy osób, w tym ok. 13 500 żołnierzy i 1500 pracowników cywilnych.
Głównym zadaniem cyberdowództwa jest ochrona wrażliwych systemów informatycznych Bundeswehry, która należy do największych sieci komputerowych w Niemczech, i bezpieczeństwa cybernetycznego, a także rozpoznanie wojskowe i geoinformacja oraz prowadzenie działań psychologicznych na szczeblu operacyjnym i taktycznym. CIR ma za zadanie wzmacniać ochronę sieci informatycznych i systemów uzbrojenia, ale też rozwijać zdolności do ofensywnych działań w cyberprzestrzeni oraz chronić państwo przed atakami hakerów na cele wojskowe. Zadaniem KdoCIR będzie także odpowiedź na zagrożenia hybrydowe, zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej kraju oraz przeciwdziałanie konfliktom międzynarodowym, jak również wojskowe wykorzystanie cyberprzestrzeni, wsparcie komputerowe operacji konwencjonalnych oraz zastosowanie zdolności cybernetycznych do wspierania operacji o charakterze konwencjonalnym.
Niemcy łączą w nowej strukturze wiele służb odpowiedzialnych za wykorzystanie informacji w siłach zbrojnych, związanych ze strategicznym rozpoznaniem czy dowodzeniem. Nowo powstałemu dowództwu CIR podlegają m.in. Dowództwo Rozpoznania Strategicznego, Dowództwo ds. Technik Informacyjnych, Centrum Geoinformacji i podporządkowane im jednostki – wcześniej znajdujące się w strukturach Inspektoratu Wsparcia.
Cyberobrona leży w gestii Federalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, podczas gdy Federalne Ministerstwo Spraw Zagranicznych odpowiada za cybernetyczną i międzynarodową politykę bezpieczeństwa cybernetycznego. Zgodnie z Białą Księgą 2016 r. aspekty obronne ogólno unijnej architektury bezpieczeństwa cybernetycznego zostały określone jako oryginalne zadania Federalnego Ministerstwa Obrony i jako konstytucyjny mandat Bundeswehry. Przestrzeń cybernetyczna i informacyjna stały się nowym wyzwaniem operacyjnym dla federalnych sił zbrojnych Niemiec.
Wyzwania dla bezpieczeństwa cybernetycznego i przestrzeni informacyjnej znalazły się na drugim miejscu na liście zagrożeń (po międzynarodowym terroryzmie) w białej księdze polityki bezpieczeństwa i przyszłości Bundeswehry z lipca 2016 r. Według minister obrony von der Leyen ta ostatnia rejestruje codziennie ok. 4500 prób dostępu do swoich sieci. Stworzenie dowództwa CIR w Bundeswehrze odzwierciedla również tendencje w NATO. Przestrzeń cybernetyczna została uznana w Sojuszu za sferę działań operacyjnych na szczycie w Warszawie w lipcu 2016 r.
W ostatnich latach Republika Federalna Niemiec była częstym celem ataków hakerskich: według tygodnika „Der Spiegel”za atakiem w latach 2016–2017 na systemy informatyczne Bundestagu stała Federacja Rosyjska, w rezultacie czego władze były zmuszone do wymiany ponad 20 tysięcy urządzeń działających w tej sieci. Niemiecki resort obrony wydał oświadczenie, w którym stwierdzono, że od początku 2017 r. systemy informatyczne Bundeswehry były atakowane ponad 280 tysięcy razy.
Znaczenie CIR dla niemieckiej obrony rośnie także w kontekście wyrafinowanych cyberataków na systemy rządowe, przemysłowe i infrastrukturalne. Według raportu ministerstwa spraw wewnętrznych z lipca 2017 r. w sprawie ochrony konstytucji cyberszpiegostwo, sabotaż i kampanie dezinformacyjne stały się standardowymi narzędziami zagranicznych służb wywiadowczych i hakerów, zwłaszcza z Rosji, Chin i Iranu. Gdy rząd stara się wzmocnić swoje systemy obronne, same siły zbrojne stają przed konkretnymi zagrożeniami. Według Bundeswehry w 2017 r. doszło do ok. 2 milionów prób nieautoryzowanego dostępu do ich systemów, w tym 8 tysięcy prób starszych, w których ingerencja w systemy informatyczne armii się nie powiodła, ponieważ zadziałały zabezpieczenia, takie jak zapory ogniowe.
Kluczowym punktem CIR jest Cybersecurity Center, jednostka chroniąca systemy informatyczne Bundeswehry. Szef departamentu ppłk M. Krempel i jego zespół są odpowiedzialni za różne zadania, od technologii przeciwpancernych po prowadzenie szkoleń w zakresie cyberincydentów, podczas których zespoły muszą odpierać ataki wrogich grup. Całodobowe centrum lokalizacyjne rejestruje zdarzenia i może wysyłać jednostki reagowania kryzysowego.
Ochrona i obrona oznaczają również znajdowanie słabych punktów w infrastrukturze bezpieczeństwa Bundeswehry. Przypisanie ataku do konkretnego źródła nie jest jednak głównym zadaniem jego jednostki.
W ramach obecnych rozwiązań prawnych federalne siły zbrojne Niemiec mogą wspierać inne organy administracji publicznej w przeciwdziałaniu atakom cybernetycznym. Znaczenie CIR dla niemieckiej obrony wzrasta również w kontekście wyrafinowanych cyberataków na systemy rządowe, przemysłowe i infrastrukturalne. Wszyscy żołnierze mundurowi noszą ciemnoniebieski beret z nową odznaką – odznaką służby wojskowej CIR.
Na strukturę obszaru cybernetyczno-informacyjnego Bundeswehry (CIR) składają się Dowództwo Cybernetyczne i Przestrzeni Informacyjnej, Dowództwo Rozpoznania Strategicznego, Centrum Geoinformacji oraz Dowództwo IT.Podporządkowuje się im:
- Centrum Operacji Cybernetycznych (od 2018 roku);
- Centrum Bezpieczeństwa Cybernetycznego;
- Centrum Operacyjny Systemów IT;
- Centrum Kompetencji Systemów IT (od 2019 roku);
- Centrum Rozpoznania Obrazowego;
- Centrum Komunikacji Operacyjnej;
- Centrum Ewaluacji Rozpoznania Elektronicznego;
- cztery bataliony walki elektronicznej;
- sześć batalionów IT;
- Ośrodek Badań ds. Rozpoznania Technicznego;
- Szkoła Rozpoznania Strategicznego Bundeswehry;
- Szkoła IT Bundeswehry.
Oprócz tego istnieje Niemieckie Federalne Centrum Sił Zbrojnych ds. Bezpieczeństwa Cybernetycznego (ZCSBw) , które zapewnia kompleksową ochronę interesów, usług IT i systemów informatycznych Bundeswehry w przestrzeni cybernetycznej i informacyjnej, realizując jednocześnie cele ochrony informacji w ramach cyberobrony. W koordynacji z Dowództwem Przestrzeni Cybernetycznej i Informacyjnej (KdoCIR) oraz głównym urzędnikiem ds. bezpieczeństwa informacji w niemieckich siłach zbrojnych (CISOBw) reprezentuje interesy bezpieczeństwa IT, cybernetycznego i informacyjnego w Bundeswehrze oraz partnerów zewnętrznych, krajowych i międzynarodowych w sprawach operacyjnych i technicznych.
Bundesministerium der Verteidigung, Abschlussbericht Aufbaustab Cyber- und Informationsraum. Empfehlungen zur Neuorganisation von Verantwortlichkeiten, Kompetenzen und Aufgaben im Cyber- und Informationsraum sowie ergänzende Maßnahmen zur Umsetzung der Strategischen Leitlinie Cyber-Verteidigung, April 2016; F. Den Streitkräften, Cyberangriffe auf die Bundeswehr, 15.04.2017, Bundeswehr-Journal.de (dostęp 10.03.2019); J. Gotkowska, Obszar cybernetyczno-informacyjny. Nowa formacja w Bundeswehrze, 12.04.2017, OSW.waw.pl, (dostęp 10.03.2019); F. Kessel, Zentrum Cyber-Operationen offiziell in Dienst gestellt, 18.04.18, AugenGeradeaus.net (dostęp 10.03.2019); U. von der Leyen, Bundeswehr startet neues Cyberkommando, 5.04.2017, Zeit.de (dostęp 18.04.2019); C. Marischka, Ein hybrides Kommando. Der Organisationsbereich Cyber- und Informationsraum der Bundeswehr, „Ausdruck”, Oktober 2018, nr 5; A. Reiter, Campus Für Cyber-Krieger, 7.08.2017, Zeit.de (dostęp 18.04.2019); S. Somaskanda, Bundeswehr: Gut gerüstet für den Cyberkrieg?, 12.08.2018, DW.com (dostęp 18.04.2019); M. Vetter, Der Cyber- und Informationsraum – eine neue Dimension der Verteidigung, 25.10.2018, GSP-SiPo.de (dostęp 10.03.2019).