Przestrzeń bezpieczeństwa informacji Ukrainy
przestrzeń informacyjna jest w różny sposób traktowana przez naukowców. Główna różnica między podejściami wynika z pojęć, za pomocą których konstruowana jest definicja. Są to przede wszystkim informacje, „systemy informacyjne”, „sfera informacyjna” i środowisko informacyjne. Za przestrzeń informacji może być uznany całokształt: baz danych i banków danych; technologii ich stosowania; informacyjnych systemów komunikacyjnych działających na ogólnych zasadach i zapewniających interakcję informacyjną między obywatelami i instytucjami, a także do pewnego stopnia zaspokajających ich potrzeby informacyjne.
Współczesne znaczenie terminu „obszar informacyjny” kształtowało się w trakcie ewolucji konceptualnego schematu rozróżnienia w ogólnej przestrzeni geopolitycznej dziedzin o właściwościach, które pozwalają rozpatrywać je jak samodzielne obszary z własnymi granicami, strukturą, zasobami i cechami współdziałania podmiotów stosunków społecznych.
W bardziej konkretnym znaczeniu przestrzeń informacyjna Ukrainy może być interpretowana jako zbiór wszystkich rodzajów mediów, które znajdują się na jej terytorium, niezależnie od ich podporządkowania, strukturyzacji lub typologii, a także środków masowego przekazu, które wytwarzają swoje produkty za granicą, ale rozpowszechniają je w granicach innego państwa. Zarówno krajowe, jak i zagraniczne środki masowego przekazu mogą zawierać nie tylko prawdziwe, obiektywne, ale także fałszywe informacje. Nie mają tu znaczenia granice i zwyczajowe terytorium.
Przestrzeń informacyjna charakteryzuje się następującymi czynnikami: istnieniem wszelkiego rodzaju informacji; jest sferą działania podmiotów administracji państwowej, grup zawodowych lub jednostek (czyli przestrzeń informacji jest uniwersalnym środowiskiem); nie ma stanu ukończonego, tzn. rozwija się dynamicznie; ma pewną strukturę, niejednorodną, ponieważ istnieją w niej zarówno bariery, które odwracają uwagę konsumenta od określonego punktu, jak i przyciągające go atraktory; ma dobrą ochronę; różni się w poszczególnych krajach specyficznymi narodowymi metodami budowy, przetwarzania i rozpowszechniania danych.
Według ukraińskiej badaczki I. Arystowej przestrzeń informacyjna Ukrainy składa się z wielu kluczowych elementów:
- zasobów informacyjnych – baz danych i banków danych, wszystkich rodzajów archiwów, systemów przechowywania państwowych IP, bibliotek, repozytoriów muzeów itp.;
- infrastruktury informacyjno-telekomunikacyjnej – terytorialnie podzielonych państwowych i korporacyjnych sieci komputerowych, telekomunikacyjnych, systemów specjalnego przeznaczenia i ogólnego dostępu, kanałów transmisji danych, urządzeń przełączających i zarządzających przepływem informacji;
- technologii informacyjnych, komputerowych i telekomunikacyjnych – systemów podstawowych, stosowanych, systemów bezpieczeństwa oraz środków ich wdrażania;
- potencjału naukowego i produkcyjnego w dziedzinie komunikacji, telekomunikacji, informatyki, technologii komputerowej, dystrybucji i dostępu do informacji;
- struktur organizacyjnych, w tym personelu zapewniającego funkcjonowanie i rozwój krajowej infrastruktury informacyjnej;
- rynku technologii informacyjnych, środków komunikacji, informatyzacji i telekomunikacji, produktów oraz usług informacyjnych;
- systemów współdziałania przestrzeni informacyjnej Ukrainy z otwartymi sieciami światowymi, których zadaniem jest zapewnianie ochrony informacji, masowej informacji, prawodawstwa informacyjnego.
Naukowcy uważają, że troska o krajową przestrzeń informacyjną stanowi integralną część bezpieczeństwa narodowego każdego państwa. Dlatego, aby scharakteryzować aspekt informacyjny geopolitycznej przestrzeni współczesności, używa się nie tylko terminu „przestrzeń informacyjna”, ale także pojęcia przestrzeni bezpieczeństwa informacji.
Za przestrzeń bezpieczeństwa informacji Ukrainy uznajemy obszar, w którym informacja jest tworzona, przenoszona i konsumowana, co zaspokaja żywotne interesy jednostki, społeczeństwa i państwa oraz chroni ukraińskie społeczeństwo przed agresywnym wpływem destrukcyjnej propagandy, przede wszystkim ze strony Federacji Rosyjskiej, mającej na celu propagowanie wojny, podżeganie do wrogości narodowej i religijnej, zmianę porządku konstytucyjnego za pomocą brutalnych środków lub naruszenie suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy. Jest to także przestrzeń kształtowania pozytywnego wizerunku Ukrainy na świecie oraz dostarczania społeczności międzynarodowej szybkiej, wiarygodnej i obiektywnej informacji o wydarzeniach na Ukrainie.
Nad istnieniem ukraińskiej przestrzeni bezpieczeństwa informacji czuwa Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy, która koordynuje działania władz wykonawczych w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa narodowego w sferze informacyjnej, z kolei Gabinet Ministrów Ukrainy gwarantuje realizację polityki informacyjnej państwa, finansuje programy związane z bezpieczeństwem informacji oraz kieruje pracą ministerstw i innych organów władzy wykonawczej w tej dziedzinie.
Ministerstwo Polityki Informacyjnej Ukrainy monitoruje media i zasoby publiczne krajowego segmentu internetu w celu wykrywania informacji, które są zakazane w Ukrainie; analizuje zagrożenia dla interesów narodowych i bezpieczeństwa narodowego w sferze informacyjnej; pomaga Ministerstwu Spraw Zagranicznych Ukrainy informować o oficjalnej pozycji Ukrainy w zagranicznych mediach; kształtuje priorytety polityki informacyjnej państwa, kontroluje ich realizację; koordynuje działania centralnych i lokalnych władz wykonawczych w dziedzinie zapełnienia suwerenności informacyjnej Ukrainy; zapewnia komunikację rządową i kryzysową, w szczególności podczas operacji antyterrorystycznej oraz w sytuacjach nadzwyczajnych.
Na Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy powinno się w określony sposób nakładać funkcje: tworzenia i wdrażania strategii dyplomacji publicznej i kulturalnej Ukrainy; koordynacji działań informacyjnych organów państwowych w dziedzinie polityki zagranicznej; zapewnienia promocji interesów Ukrainy za granicą za pomocą środków informacyjnych; zapewnienia podniesienia pozycji Ukrainy wśród państw obcych, parlamentów i rządów, departamentów polityki zagranicznej, przedstawicieli biznesu i środowisk eksperckich, opinii publicznej, promowania pozytywnego wizerunku Ukrainy itp.
Ministerstwo Obrony Ukrainy ma zapewniać funkcjonowanie systemu łączności wojskowo-cywilnej w miejscach stałej dyslokacji i rozmieszczenia jednostek Sił Zbrojnych Ukrainy i innych formacji wojskowych, a także organizować i zapewniać: komunikację z ukraińskimi i zagranicznymi środkami masowego przekazu w celu pokazania sytuacji na terenie prowadzenia operacji antyterrorystycznej w obwodach donieckim i ługańskim; przeciwdziałać specjalnym operacjom informacyjnym wymierzonym w siły zbrojne Ukrainy i inne formacje wojskowe; wspierać środkami informacyjnymi wykonywanie zadań obrony Ukrainy; dostarczać wiarygodnych informacji żołnierzom Sił Zbrojnych Ukrainy i innych formacji wojskowych, w szczególności za pośrednictwem środków masowego przekazu Sił Zbrojnych Ukrainy.
Ministerstwo Kultury Ukrainy, Państwowa Agencja ds. Kinematografii Ukrainy, Krajowa Rada Ukrainy ds. Telewizji i Radiofonii, Państwowy Komitet ds. Telewizji i Radiofonii Ukrainy, zgodnie ze swoimi kompetencjami, powinny uczestniczyć w zapewnianiu ochrony ukraińskiej przestrzeni informacyjnej przed propagandowymi produktami audiowizualnymi i drukowanymi państwa agresora; ustalać priorytety i zachęcać do rozwoju ukraińskiego kina, treści telewizyjnych, druku książek, a w szczególności promować przedstawianie bohaterskiego oporu narodu ukraińskiego wobec rosyjskiej agresji.
Do kompetencji Służby Bezpieczeństwa Ukrainy powinno należeć: monitorowanie zarówno krajowych, jak i zagranicznych środków masowego przekazu oraz internetu w celu zidentyfikowania zagrożeń dla bezpieczeństwa narodowego Ukrainy w sferze informacyjnej; przeciwdziałanie prowadzeniu przeciwko Ukrainie specjalnych operacji informacyjnych mających na celu podważenie porządku konstytucyjnego, naruszenie suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy, a także zaostrzenie sytuacji społeczno-politycznej i społeczno-gospodarczej.
Agencje wywiadowcze Ukrainy powinny promować realizację i ochronę narodowych interesów Ukrainy w sferze informacji za granicą i przeciwdziałać zewnętrznym zagrożeniom bezpieczeństwa informacyjnego państwa.
Zadaniem Państwowej Służby Łączności Specjalnej i Ochrony Informacji Ukrainy powinno być, w granicach swoich kompetencji, tworzenie i wdrażanie polityki państwa w zakresie organizacji specjalnej komunikacji, bezpieczeństwa informacji, telekomunikacji i korzystania z zasobów częstotliwości radiowej Ukrainy.
Narodowy Instytut Studiów Strategicznych powinien zapewniać naukowo-analityczne i eksperckie wsparcie procesu tworzenia i wdrażania polityki informacyjnej państwa w ramach przestrzeni bezpieczeństwa informacji Ukrainy.
H. Batorowska, R. Klepka, O. Wasiuta, Media jako instrument wpływu informacyjnego i manipulacji społeczeństwem, Libron, Kraków 2019; O. Wasiuta, S. Wasiuta, Wojna hybrydowa Rosji przeciwko Ukrainie, Arcana, Kraków 2017; Актуальні проблеми формування та розвитку європейського інформаційного простору, Луцьк 2012; І.В. Арістова, Державна інформаційна політика: організаційно-правові аспекти, Харків 2000; Про рішення Ради національної безпеки і оборони України від 29 грудня 2016 року «Про Доктрину інформаційної безпеки України», https://www.president.gov.ua/documents/472017-21374 [dostęp: 22.04.2019]; Г. Любовець, Р. Савчук, Міністерство оборони: відповідальність за інформаційно-безпековий простір України, https://www.armyua.com.ua/ministerstvo-oboroni-vidpovidalnist-za-informacijno-bezpekovij-prostir-ukra%D1%97ni/ [dostęp: 22.04.2019].