Profilaktyka bezpieczeństwa informacyjnego
złożone pojęcie, które wymaga zdefiniowania wszystkich jego elementów składowych, tj. bezpieczeństwa informacyjnego oraz profilaktyki. Definiując bezpieczeństwo informacyjne, należy się odwołać do wszystkich – wyodrębnionych przez R. Ziębę – jego aspektów, obejmujących zarówno bezpieczeństwo negatywne (najbardziej powszechne, związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom), jak i bezpieczeństwo pozytywne (skoncentrowane na kreatywnej aktywności podmiotu w obliczu wyzwań). Właśnie te wyzwania są punktem wyjścia do projektowania efektywnej profilaktyki bezpieczeństwa informacyjnego. Wyzwanie zdefiniowane zostało przez wielu badaczy przedmiotu, w tym R. Ziębę, T. Jemioło czy A. Dawidczyka, R.B. Kuca, Z. Ścibiorka i B. Wiśniewskiego. Można je określić mianem nieznanych dotychczas sytuacji,
w których człowiek doświadcza nowych potrzeb, wymagających podjęcia określonych działań. Brak adekwatnej reakcji w sytuacji ich wystąpienia doprowadzić może do przekształcenia się wyzwania w zagrożenie. Wyzwania są zatem naturalną kategorią, umożliwiającą człowiekowi rozwój.
Wyzwania dla bezpieczeństwa informacyjnego podejmowane są często podczas debaty publicznej wówczas, gdy nie zostało sformułowane jednoznaczne stanowisko określające dany obszar jako kategorię zagrożenia, np. gry komputerowe czy telefony komórkowe w szkołach. Mówiąc o profilaktyce bezpieczeństwa informacyjnego, należy uwzględniać w pierwszej kolejności rozwijanie umiejętności rozumnego reagowania na wyzwania, a dopiero później przeciwdziałania zagrożeniom wynikającym z nieograniczonego dostępu człowieka do informacji (w tym także fake newsów) oraz narzędzi służących ich rozpowszechnianiu.
Profilaktyka tak rozumianego bezpieczeństwa dotyczy wszystkich działań (w szczególności edukacyjnych), które są ukierunkowane na przygotowanie człowieka do efektywnego przeciwstawiania się zagrożeniom dla bezpieczeństwa informacyjnego, a nade wszystko na
wspieranie jego predyspozycji, zainteresowań, zdolności, poczucia własnej wartości, szacunku, empatii i więzi ze społeczeństwem po to, by czuł się on ważnym ogniwem budowania kultury bezpieczeństwa w swoim otoczeniu.
Profilaktyka bezpieczeństwa informacyjnego wymaga w głównej mierze rzetelnej diagnozy poczucia bezpieczeństwa grupy, do której kierowane będą działania profilaktyczne. Definicja ta wpisuje się w podejście Z. Gasia oraz S. Śliwy, dla których profilaktyka powinna być realizowana w wymiarze negatywnym (defensywnym), jako eliminacja czynników ryzyka: zaburzeń, dysfunkcji oraz zagrożeń, ale także (a może przede wszystkim) w wymiarze pozytywnym (ofensywnym), związanym z rozwijaniem czynników chroniących przed zagrożeniami. Czynniki chroniące, jak wysoka samoocena, więzi ze społecznością, empatia, zainteresowania, pozwalają motywować człowieka do rozwoju oraz wzmacniać jego zdolności i predyspozycje. To jedyna gwarancja, że człowiek funkcjonujący w ustawicznie zmieniającym się społeczeństwie informacyjnym, w którym zagrożenia ewoluują szczególnie szybko, będzie podejmował adekwatne decyzje.
A. Dawidczyk, R.B. Kuc, Z. Ścibiorek, B. Wiśniewski, Bezpieczeństwo wewnętrzne. Podręcznik akademicki, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2017; Z.B. Gaś, Profilaktyka w szkole, WSiP, Warszawa 2006; T. Jemioło, Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego Polski, [w:] Współczesne postrzeganie bezpieczeństwa, K. Jałoszyński, B. Wiśniewski, T. Wojtuszek (red.), Wyższa Szkoła Administracji, Bielsko-Biała 2007; S. Śliwa, Profilaktyka pedagogiczna.Profilaktyka pedagogiczna, WSZiA, Opole 2015; E. Włodarczyk, Profilaktyka bezpieczeństwa, [w:] Vademecum bezpieczeństwa, O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.), Libron, Kraków 2018; E. Włodarczyk, E. Sadowska-Wieciech, J. Rokitowska, Edukacja dla bezpieczeństwa. Istota i uwarunkowania, Libron, Kraków 2018; R. Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Scholar, Warszawa 2001.