Podmorskie sieci telekomunikacyjne
kable podmorskie służące do celów telekomunikacyjnych, odpowiadające za ok. 97% międzykontynentalnych przekazów informacji. Jest to infrastruktura o kluczowym znaczeniu dla sektora finansowego, ponieważ odpowiada za funkcjonowanie międzynarodowego rynku przepływów finansowych. Codziennie za ich pomocą przesyłane jest ok. 80 mld komunikatów.
Pierwotnie telekomunikacyjne kable podmorskie miały na celu realizację połączeń telegraficznych – pierwsze eksperymenty datuje się na rok 1842, od 1853 r. funkcjonuje połączenie pod Kanałem La Manche, a w 1858 r. nadano pierwszy telegram za pomocą linii biegnącej przez Atlantyk pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Wielką Brytanią (po początkowych problemach połączenie przywrócono na stałe w 1866 r.). W 1956 r. poprowadzono pierwszą linię telefoniczną przez Atlantyk (połączenie TAT-1). Przełomem w technologii podmorskich sieci telekomunikacyjnych okazały się światłowody, które do transmisji danych wykorzystują falę świetlną zamiast prądu elektrycznego. W 1988 r. ustanowiono światłowodowe połączenie TAT-8 pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Francją. Rozwój technologii światłowodowej zbiegł się w czasie z bezprecedensowym wzrostem zapotrzebowania na przesyłanie informacji, wynikającym z rozwoju cyfrowych społeczeństw (przede wszystkim cyfrowej gospodarki i cyfrowych mediów).
Obecnie długość podmorskich sieci telekomunikacyjnych przekracza 1 mln km. Koncentrują się one przede wszystkim w tych obszarach globu, które łączą strategiczne dla funkcjonowania globalnej gospodarki regiony – przede wszystkim Północny Atlantyk, Północny Pacyfik oraz morza okalające Azję Południowo-Wschodnią. Tworzone są jednak nowe połączenia, np. pomiędzy Europą i Ameryką Południową oraz pomiędzy Afryką a Ameryką Południową. Wynika to z potrzeby ustanowienia bezpośrednich połączeń pomiędzy kluczowymi państwami w tych regionach (np. projekt połączenia pomiędzy Brazylią a Republiką Południowej Afryki) bez udziału pośredników, co wynika z obaw o bezpieczeństwo informacji.
Podmorskie kable telekomunikacyjne układane są w dnie morskim i zakopywane na głębokość ok. 1–2 m. Przewód światłowodowy ma ok. 25 mm średnicy, która wraz ze stalową osłoną rośnie do ok. 20 cm. Masa kabla wynosi ok. 4800 kg na kilometr. Przewody układane są z wykorzystaniem specjalistycznych statków zwanych kablowcami, z powodów technicznych i finansowych na głębokościach nieprzekraczających zazwyczaj 1500 m.
Podmorskie sieci telekomunikacyjne są stosunkowo wrażliwe na oddziaływanie czynników zewnętrznych. Najczęstszymi przyczynami ich uszkodzeń są rybołówstwo oraz kotwiczenie statków – odpowiadają za łącznie ponad połowę uszkodzeń. Istotnym zagrożeniem są też czynniki naturalne, szczególnie przemieszczenia gruntu na dnie morskim wywołane trzęsieniami ziemi. Takie zdarzenia są rzadkie, ale wywołane przez nie awarie mogą być poważne, jak w przypadku trzęsienia ziemi na południe od Tajwanu z 16 grudnia 2006 r. Należy brać pod uwagę również możliwość celowego uszkodzenia podmorskich sieci telekomunikacyjnych, czy to w ramach działalności sabotażowej, mającej na celu destabilizację globalnej sieci internetowej, czy też – bardziej prozaicznie – w wyniku działalności tzw. złomiarzy.
Kwestią o kluczowym znaczeniu jest bezpieczeństwo danych przekazywanych za pomocą podmorskich sieci telekomunikacyjnych. O tym, że zagrożenie jest realne, świadczą tajne operacje podejmowane przez Stany Zjednoczone w czasie zimnej wojny, mające na celu instalowanie rejestratorów umożliwiających podsłuchiwanie radzieckich militarnych sieci komunikacyjnych na Morzu Ochockim i Morzu Barentsa (operacje Ivy Bells i Manta). Rejestratory o masie ok. 6 t, zasilane za pomocą urządzenia nuklearnego i analizujące przekazy dzięki czujnikom pola elektromagnetycznego baz naruszania struktury kabla, instalowano z wykorzystaniem specjalnie przystosowanych okrętów podwodnych. Okręty podwodne brały również udział w operacjach wymiany taśm rejestratora. Obecnie Stany Zjednoczone wykorzystują co najmniej jeden okręt podwodny wyposażony w systemy do odszukiwania i podsłuchiwania podmorskich sieci telekomunikacyjnych – specjalnie zmodernizowany okręt typu Seawolf USS Jimmy Carter. Rosjanie prawdopodobnie również dysponują podobnymi możliwościami. W tym kontekście wymienia się okręty nawodne wyposażone w pojazdy podwodne do pracy na dużych głębokościach, jak okręt ratowniczy Igor Biełousow oraz okręt oceanograficzny Jantar. Możliwości w tym zakresie mają też zapewne okręty podwodne specjalnego przeznaczenia Orenburg (po modernizacji obejmującej instalację specjalistycznego wyposażenia w specjalne w służbie do 2002 r.), Podmoskowie (podobna modernizacja zakończyła się w 2016 r.) oraz Biełgorod (planowane wejście do służby w 2019 r.), podlegające pod rosyjskie Dowództwo Działań Głębokowodnych (Glavnoye Upravlenie Glubokovodsk Issledovanii – GUGI).
Analiza trendów rozwoju branży: Media i Telekomunikacja, Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, http://konfederacjalewiatan.pl/legislacja/wydawnictwa/_files/publikacje/raport_media_i_teleko.pdf [dostęp: 16.05.2019]; W. Kabaciński, M. Żal, Sieci telekomunikacyjne, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 2008; K. Kubiak, Podmorskie kable telekomunikacyjne. Wrażliwe nerwy cywilizacji, „Raport – Wojsko Technika Obronność” 2018, nr 6; K. Perlicki, Sieci transportowe DWDM,http://ptitni.tele.pw.edu.pl/%5BDWDM%5D_Sieci_transportowe_DWDM/DWDM_perlicki.pdf [dostęp: 16.05.2019]; R. Romaniuk, Światłowodowa Telekomunikacja Podmorska, „Biuletyn Informacyjny Instytutu Łączności”, Warszawa–Miedzeszyn 1988; Undersea Fiber Communication Systems, J. Chesnov (ed.), Elsvier, London–San Diego–Waltham–Oxford 2016; R.G. Williscroft, Operation Ivy Bells, Starman Press, Carson City 2016.