Hard power
(pol. twarda siła) – element potęgi (siły) państwa. Za M. Kleinowskim potęgę możemy zdefiniować jako „hipotetyczną zdolność uczestnika stosunków międzynarodowych do użycia swoich materialnych i pozamaterialnych zasobów w celu wykonania własnej woli, bez względu na sprzeciw lub współdziałanie innych uczestników”. Jest więc ona zdolnością do osiągania własnych celów lub realizacji dążeń. Z kolei siła to
użycie przez uczestnika stosunków międzynarodowych zmobilizowanych w określonych uwarunkowaniach zasobów materialnych i pozamaterialnych w celu wykonania własnej woli w ramach danych stosunków międzynarodowych, bez względu na sprzeciw lub współdziałanie innych uczestników.
Potęga i siła opierają się więc na tych samych zasobach materialnych i niematerialnych, z tym że potęga to potencjał, a siła to jego użycie. Do wyznaczenia poziomu siły możemy więc użyć tylko tych zasobów spośród wszystkich tworzących potęgę, które mogą być przydatne oraz możliwe do zmobilizowania w danej sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej. Stąd też nie ma znaku równości między potęgą a siłą. Co więcej, siła – podobnie zresztą, jak i potęga – nie jest pojęciem bezwzględnym. Jest, po pierwsze, pojęciem relacyjnym (nie jest wykorzystywana w próżni, ale w odniesieniu do innego podmiotu), po drugie zaś – relatywnym (siła zawsze jest mierzona względem innych).
Podział potęgi i siły na hard power (twardą siłę) i soft power (miękką siłę) został sformułowany i wprowadzony do szerokiego dyskursu przez amerykańskiego politologa J.S. Nye Jr. w 1990 r. w książce Bound to Lead: The Changing Nature of American Power. Co prawda pojęcia te tłumaczone są zazwyczaj z wykorzystaniem polskiego określania „siła”, ale odnoszą się one zarówno do siły, jak i potęgi. Podział na hard i soft power wynika bowiem zarówno z zasobów, które znajdują się w dyspozycji danego podmiotu, jak i z natury jego zachowania.
Hard power opiera się na zdolności do wymuszenia na innych uczestnikach stosunków międzynarodowych oczekiwanego przez dany podmiot działania. Jest to więc potęga o charakterze nakazowym, wynikająca ze zdolności do egzekwowania od innych podmiotów konkretnych, oczekiwanych i pożądanych zachowań. Inaczej jest w wypadku soft power, będącej potęgą o charakterze kooptacyjnym, opierającą się na zdolności do wpływania na inne podmioty bez użycia siły lub jej groźby, np. przez atrakcyjność kulturową czy ideologiczną.
Hard power to zbiór cech pozwalających państwu na wywieranie bezpośredniego wpływu na politykę innych podmiotów stosunków międzynarodowych w celu realizacji własnych celów strategicznych. Termin tenpotocznie rozumiany jest jako siła militarna pozwalająca na odniesienie jednoznacznego zwycięstwa i pokonanie przeciwnika w potencjalnym konflikcie zbrojnym. Możemy jednak wyróżnić jeszcze kilka elementów niezbędnych do zdefiniowania hard power, takich jak siła ekonomiczna, zasoby naturalne, demografia, położenie geograficzne wraz z wielkością terytorium, możliwości technologiczno-gospodarcze. Elementy te definiują siłę państwa, jego potęgę oraz zdolności koalicyjne we współczesnym świecie. Jak zwraca uwagę Nye Jr. w swojej książce Przyszłość siły, nie istnieje jedna, przyjmowana przez wszystkich badaczy definicja hard power. Te istniejące dotyczą możliwości wprowadzania lub opierania się zmianom, inne natomiast wskazują na możliwość wejścia w posiadanie określonych zasobów (nie tylko materialnych).
Do instrumentarium hard power należy przede wszystkim przymus, rozumiany nie tylko jako zastosowanie lub groźba zastosowania siły militarnej, ale także użycie np. środków ekonomicznych (sankcji, cła i innych narzędzi wojny handlowej). Stosowanie siły militarnej należy określić jako radykalną wersję hard power.
Wśród uczestników stosunków międzynarodowych trwa nieprzerwana rozgrywka o dominację lokalną, regionalną oraz światową. Jak zauważa Kleinowski, państwo może wybrać dominujący charakter swojej aktywności na arenie międzynarodowej – może to być współpraca, rywalizacja lub walka. Wybór konkretnej ścieżki zdeterminuje stopień, w jakim potrzebna jest dla realizacji celów i obrony własnych interesów twarda siła. W sytuacji wyboru współpracy jako dominującego charakteru aktywności państwo będzie w małym stopniu polegać na sile militarnej, w większym natomiast – na elementach podnoszących możliwość kooperacji i wspólnego rozwiązywania problemów. Jednak wybierając rywalizację, a w skrajnych wypadkach walkę, będzie się musiało w znaczącym stopniu oprzeć na twardej sile. Można dodatkowo założyć, że kraj posiadający strategiczne złoża surowców naturalnych również będzie musiało oprzeć się na hard power w celu stworzenia warunków do obrony terytorium przed potencjalnym atakiem z zewnątrz. Budowanie potęgi państwa rywalizującego opierać się będzie głównie na zasobach naturalnych, położeniu i wielkości terytorium, poziomie rozwoju technicznego oraz sile demograficzno-ekonomicznej. Ma to zapewnić realizację własnych celów nawet kosztem innych podmiotów stosunków międzynarodowych.
Podział na twardą i miękką siłę jest nieostry. Granica między stosowaniem instrumentów należących do tych kategorii jest płynna. Często mamy też do czynienia z przechodzeniem od hard do soft power i odwrotnie lub z ich łącznym stosowaniem (np. w kampanii militarnej sprzęgniętej z kampanią propagandową).
Przykładem państwa o rozwiniętym potencjale w dziedzinie twardej siły są Stany Zjednoczone, których możliwości w zakresie wywierania nacisku wykraczają daleko poza ramy militarne. Jest to największa nominalnie gospodarka na świecie z PKB na poziomie ok. 20 bln dol. (ok. 25% światowej gospodarki), wydatkami na zbrojenia sięgającymi 650 mld dol. rocznie (ok. 35% wydatków światowych i ok. trzykrotnie więcej niż drugie państwo w rankingu – Chiny, które wg szacunków SIPRI w 2018 r. wydało 250 mld dol.; oficjalny budżet obronny Chin jest zauważalnie mniejszy). Stany Zjednoczone, nie będąc największym państwem na świecie pod względem demograficznym, mają ogromny potencjał gospodarczy/finansowy oraz militarny, który niewątpliwie wzmacnia amerykańską politykę zagraniczną poprzez znaczące wywieranie wpływu czy to na własnych sojuszników, czy to na konkurentów. Dobrze rozwinięta twarda siła to nie tylko możliwości ofensywne lub defensywne w aspekcie czysto militarnym, które odstraszają potencjalnych agresorów. To również umiejętne uzależnienie od własnych możliwości gospodarczych innych podmiotów, które mogą zostać w późniejszym czasie zmuszone do realizacji celów silniejszego partnera w zamian za nieprzerwane dostawy dóbr. Chociaż, jak zaznacza L. Pastusiak, przykład amerykańskich doświadczeń historycznych pozwala zauważyć, że użycie hard power nie zawsze gwarantuje sukces, to jednak wciąż ma ona swoich zwolenników wśród amerykańskich polityków.
M.Kleinowski, Czynniki budujące siłę i potęgę państwa na arenie międzynarodowej, [w:] Świat idei i polityki, J. Waskan (red.), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010; R. Łoś, Soft power w niemieckiej polityce zagranicznej,„Atheneum. Polskie Studia Politologiczne” 2012, nr 35; R. Łoś, Soft power we współczesnych stosunkach międzynarodowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017; J.S. Nye Jr., Bound to Lead: The Changing Nature of American Power, Basic Books, New York 1991; J.S. Nye Jr., Przyszłość siły, tłum. B. Działoszyński,Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012; J.S. Nye Jr., Soft Power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej, tłum. J. Zaborowski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007; J.S. Nye Jr., The Paradox of American Power, Oxford University Press, New York 2002; L. Pastusiak Trzy rodzaje siły w polityce USA,11.03.2017, PrzegladDziennikarski.pl (dostęp 28.04.2019); J. Sadłocha, Pomiędzy miękką a twardą siłą, „Wrocławskie Studia Politologiczne” 2012, nr 13.