EUvsDisinfo

strona internetowa stworzona przez Grupę Roboczą East StratCom ds. Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych (European External Action Service East StratCom Task Force), po tym, jak szefowie państw i rządów UE w marcu 2015 r. podkreślili potrzebę zakwestionowania obecnych rosyjskich kampanii dezinformacyjnych. Celem jej działalności jest pomoc konsumentom w upewnieniu się, że źródła informacji są wiarygodne. EUvsDisinfo jest jedyną publicznie dostępną międzynarodową bazą danych dezinformacji.

Eksperci EUvsDisinfo zgłaszają i analizują trendy dezinformacyjne, wyjaśniają i korygują zafałszowane komunikaty oraz podnoszą wiedzę o dezinformacji fabrykowanej przez państwo rosyjskie i media. Analitycy przeprowadzają cotygodniowy przegląd, w ramach którego już we wrześniu 2015 r. zidentyfikowali ponad 3800 przypadków dezinformacji w 18 językach (wskaźnik na wiosnę 2018 r.). Przegląd wspierają i promują również strona EUvsDisinfo na Facebooku i konto na Twitterze (Twitter@EUvsDisinfo).

Eksperci witryny przechwytują przypadki dezinformacji i miejsc, w których się pojawiły, ale nie zawsze kojarzą je z Kremlem. Starając się być obiektywnymi, analizują wiadomość, a nie jej twórcę. Ponadto EUvsDisinfo uzupełnia bazę danych dużą liczbą własnych artykułów analitycznych dotyczących różnych aspektów dezinformacji, zbiera i zleca raporty, analizy i artykuły innych autorów, szkoli instytucje UE, rządy państw członkowskich, dziennikarzy i naukowców, a także regularnie uczestniczy w konferencjach, aby dzielić się swoimi doświadczeniami. Produkty informacyjne EUvsDisinfo są regularnie cytowane i wykorzystywane przez polityków, rządy, agencje rządowe, naukowców, ośrodki analityczne i dziennikarzy w Europie i poza nią.

Tygodniowy „Przegląd Dezinformacji” („Disinformation Review”), główny produkt EUvsDisinfo, koncentruje się na zwiększaniu wiedzy na temat dezinformacji. Przez to, że ujawnia najnowsze komunikaty dezinformacyjne w mediach, nie można go jednak uznać za oficjalne stanowisko UE. Analitycy podkreślają, że nie są zaangażowani w kontrpropagandę; ich głównym zadaniem jest poprawianie dezinformacji.

Dezinformacja jest poważnym problemem, ponieważ jest wykorzystywana przez Kreml jako środek zdobywania władzy w polityce rosyjskiej i zagranicznej. Jednak dezinformacja może być też śmieszna lub głupia, gdy ci, którzy próbują wprowadzić w błąd widzów, sami się mylą i zostaje to ujawnione. W 2018 r. dziennikarze strony EUvsDisinfo odkryli fakty, które przeczyły komunikatom dezinformacyjnym.

• Rosyjska telewizja państwowa pokazała sceny bitewne z Syrii, które w rzeczywistości okazały się kadrami gry komputerowej Arma 3.
• Rosyjska telewizja państwowa pokazała, jak przywódca Korei Północnej Kim Dzong Un się uśmiecha, uściskając dłoń ministrowi spraw zagranicznych Rosji, ale uśmiech ten został dodany za pomocą Photoshopa.
• Russia Today przekonywała, że podejrzani w Salisbury są tylko zwykłymi turystami.
• Rosyjska telewizja państwowa omyłkowo nazwała Morze Azowskie „naszym morzem śródlądowym” tuż przed nasileniem się sytuacji na tym obszarze.
• Rosyjskie media przeprowadziły wywiady z duńskimi politykami, którzy później nie mogli rozpoznać własnych słów, gdy usłyszeli tłumaczenie na język rosyjski.
• Rosyjska telewizja państwowa pokazała „jeden z najnowocześniejszych robotów”, który okazał się mężczyzną w odpowiednim stroju.
• Rosyjska telewizja państwowa przeprowadziła wywiad z „Ukraińcem”, który skarżył się na swój kraj. Okazało się, że był to białoruski aktor.

W styczniu 2019 r. „Przegląd Dezinformacji” ujawnił następujące zwodnicze i fałszywe raporty:

• Ukraina: fałszywe oskarżenia, że Ukraina jest agresorem na Donbasie i w Cieśninie Kerczeńskiej. Ukraina po raz kolejny została przedstawiona jako „państwo nieudane”, ponieważ podano błędne oświadczenia dotyczące planów w zakresie zamknięcia elektrowni jądrowych z powodu braku uranu. Ministerstwo Spraw Zagranicznych Ukrainy zostało oskarżone o służenie interesom oligarchów, a także uznano, że kraj wkrótce osiągnie szczytu listy państw o największym zadłużeniu. Również cały proces otrzymania tomosu przez Prawosławną Cerkiew Ukrainy przedstawiono jako trik przedwyborczy, a sam tomos jako niewiarygodny dokument.
• Litwa: 13 stycznia Litwini świętowali noc z 1991 r., kiedy wojska radzieckie próbowały stłumić przywróconą niepodległość kraju. Chroniąc swoją wolność, ludzie stawiali opór sowieckim agresorom, którzy używali specjalnych oddziałów wojskowych i czołgów; zginęło 14 nieuzbrojonych osób cywilnych. Dezinformacja prokremlowska przedstawiała te wydarzenia w innym, cynicznym świetle, argumentując, że ludzie ci zostali zabitych przez rodaków. Ponadto litewski parlament przyznał coroczną Nagrodę Wolności siedmiu bojownikom o wolność – leśnym braciom, którzy opierali się sowieckiej okupacji pod koniec drugiej wojny światowej. Próbując zdyskredytować walkę o niepodległość państw bałtyckich i wybielić historię radzieckiej okupacji, prokremlowskie media od dawna nazywają bałtyckich leśnych braci „nazistowską załogą”. Retoryka została zaktualizowana zgodnie ze współczesnymi trendami, ponieważ zostali oni uznani za terrorystów. Dezinformatorzy wykorzystali również okazję, by pochwalić reżim J. Stalina jako „niekrwawy i bardzo ludzki”.
• Macedonia: planowane pojawienie się nowej Republiki Macedonii Północnej zainspirowało prokremlowskie media do stwierdzenia, że kraj został zmuszony do zmiany nazwy ze względu na wymagania związane z członkostwem w NATO, co rzekomo spowodowało masowe protesty.
• Gruzja: laboratorium w Gruzji, część Narodowego Centrum Kontroli Chorób i Zdrowia Publicznego (NCDC), które rozpoczęło działalność w sierpniu 2013 r., było przez długi czas epicentrum otwartych teorii spiskowych. Centrum Lugar jest autorytatywną instytucją w sieci laboratoriów NCDC i służy za placówkę referencyjną dla systemu opieki zdrowotnej w kraju. W styczniu 2019 r. w rosyjskich mediach pojawiły się bezpodstawne oświadczenia o to, że biolodzy z amerykańskiej wojskowej grupy medycznej i niektórzy prywatni wykonawcy mogli przeprowadzać tajne eksperymenty na Gruzinach i że prawie sto osób zginęło, ponieważ darmowy program likwidacji wirusowego zapalenia wątroby typu C nie przebiegał zgodnie z planem.

Natalia Karpczuk

Disinformation in 2018: Twelve Embarrassing Moments, 9.02.2019, EUvsDisinfo.eu (dostęp 22.04.2019); Disinformation Review, EUvsDisinfo.eu (dostęp 22.04.2019); European Council Meeting (19 and 20 March 2015) – Conclusions, EUCO 11/15, CO EUR 1, CONCL 1, Brussels, 20 March 2015; About, EUvsDisinfo.eu (dostęp 22.04.2019); EU vs Disinformation, Facebook.com (dostęp: 22.04.2019); O. Wasiuta, S. Wasiuta, Wojna hybrydowa Rosji przeciwko Ukrainie, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2017,