Wywiad geoprzestrzenny
(geospatial intelligence, GEOINT) – działalność ukierunkowana na wykorzystanie obrazów i informacji geoprzestrzennej do opisu, oszacowania oraz graficznego przedstawienia cech fizycznych środowiska oraz efektów ludzkiej działalności odnoszących się do umiejscowienia w przestrzeni geograficznej. Dane wykorzystywane w wywiadzie geoprzestrzennym gromadzi się z wykorzystaniem innych technik wywiadowczych, m.in. rozpoznania obrazowego (imaginery intelligence, IMINT), rozpoznania radioelektronicznego (signal intelligence, SIGINT), rozpoznania pomiarowo-badawczego (measurement and signature intelligence, MASINT), rozpoznania osobowego (human intelligence, HUMINT). Wywiad geoprzestrzenny korzysta z technik wykorzystywanych w następujących obszarach: geodezja i geofizyka, kartografia, fotogrametria, teledetekcja.
Narzędziami wykorzystywanymi do gromadzenia danych są m.in. satelity militarne i komercyjne, samoloty, w tym bezpilotowe statki powietrzne, mapy, komercyjne bazy danych oraz wszelkie źródła danych odnoszących się do lokalizacji w przestrzeni geograficznej (geographic informations systems, GIS). Rośnie przy tym rola ludzkiego wymiaru wywiadu geoprzestrzennego, w tym antropogeografii i wywiadu społeczno-gospodarczego. Źródłem danych, które nabiera znaczenia w sporządzaniu analiz geoprzestrzennych, są geograficznie zlokalizowane informacje z mediów społecznościowych.
W Stanach Zjednoczonych główną agencją zajmującą się wywiadem geoprzestrzennym jest Narodowa Agencja Wywiadu Geoprzestrzennego (National Geospatial-Intelligence Agency), będąca częścią amerykańskiej Wspólnoty Wywiadowczej (Intelligence Community). Do 2003 r. agencja ta funkcjonowała jako Narodowa Agencja Obrazowania i Kartografii (National Imaginery and Mapping Agency). W Europie zadania z zakresu wywiadu geoprzestrzennego realizuje m.in. Centrum Satelitarne Unii Europejskiej SatCen.
W zakresie zadań militarnych wywiad geoprzestrzenny wykorzystywany jest w takich działaniach, jak szacowanie potencjału militarnego przeciwnika, analiza rozmieszczenia elementów militarnych (np. jednostek wojskowych, wyrzutni rakietowych), lokalizacja baz organizacji terrorystycznych. Oprócz zadań militarnych wywiad geoprzestrzenny wykorzystywany jest w działalności cywilnej i komercyjnej, w tym do planowania w zakresie bezpieczeństwa podczas imprez masowych, do monitorowania działalności rolniczej czy do szacowania skutków katastrof naturalnych i spowodowanych przez człowieka.
W zakresie działalności komercyjnej rośnie rola geomarketingu polegającego na tworzeniu przestrzennych analiz biznesowych. W tym przypadku szczególnie użyteczne są systemy informacji geograficznej oferujące otwarty dostęp do swoich zasobów, np. Google Earth, Google Maps, European Space Imaging, NASA World Wind czy Open Street Map.
T.S. Bacastow, D. Bellafiore, Redefining Geospatial Intelligence, „American Intelligence Journal” 2009, vol. 27, no. 1; Future U.S. Workforce for Geospatial Intelligence, The National Academic Press, Washington 2013; N. Kussul i in., Geospatial intelligence and data fusion techniques for sustainable developments problems, [w:] ICT in Education, Research and Industrial Applications: Integraftion, Harmonization and Knowledge Transfer, S. Batsakis i in. (ed.), ICTERI, Lviv 2005.