Rozpoznanie geoprzestrzenne
(geospatial intelligence, GEOINT) to dyscyplina wywiadu i rozpoznania wojskowego obejmująca kompleksowe zbieranie i analizowanie danych o środowisku geograficznym i przeciwniku z wykorzystaniem różnych technik i metod rozpoznawczych (głównie obrazowych) w celu przygotowania wielowarstwowej wywiadowczej informacji geoprzestrzennej. W Podręczniku rozpoznania geoprzestrzennego opracowanym przez Departament Wojskowy Stanów Zjednoczonych rozpoznanie geoprzestrzenne zdefiniowane jest jako wykorzystanie i analiza obrazów i informacji geoprzestrzennej do opisu, oceny i odwzorowania geograficznego cech fizycznych i określonych przestrzennie działalności na Ziemi. Jest obszarem działalności amerykańskiego Narodowego Systemu Wywiadu Geoprzestrzennego zarządzanego na mocy Ustawy o Obronie Narodowej z 2004 r. przez Narodową Agencję Wywiadu Geoprzestrzennego (National Geospatial-Intellignce Agency, NGA), funkcjonującą w strukturze Departamentu Obrony (Department of Defense, DoD), a powołaną na miejsce Narodowej Agencji Obrazowania i Mapowania (National Imagery and Mapping Agency, NIMA).
Rozpoznanie geoprzestrzenne składa się z jednego lub kombinacji następujących elementów: obrazowania, rozpoznania obrazowego, informacji geoprzestrzennej.
Obrazowanie (imagery) – wizualizacja lub prezentacja cech naturalnych lub stworzonych przez człowieka, przedmiotu lub działalności i ich danych lokalizacyjnych, na które składają się: produkty wytworzone przez satelitarne narodowe systemy rozpoznania i wizualizacje oraz prezentacje cech. Umożliwia „zobaczenie” środowiska operacyjnego bez realnej obecności w nim. Produkty te otrzymuje się przy wykorzystaniu następujących źródeł:
- systemów satelitarnych: systemów narodowych, komercyjnych i cywilnych systemów satelitarnych, konstelacji satelitów wczesnego ostrzegania umożliwiających wykrywanie i szybkie reagowanie na zagrożenia balistyczne (overhead persistent infrared);
- systemów powietrznych: platform lotniczych, statków bezzałogowych, samolotów rozpoznawczych;
- statków nawodnych i okrętów podwodnych;
- naziemnych urządzeń obrazujących (z wykluczeniem systemów wykorzystywanych przez agencje zbierania informacji na potrzeby rozpoznania osobowego): systemy rozpoznania terenu i białego wywiadu.
System rozpoznania wykorzystuje najnowsze rozwiązania techniczne z obszarów optoelektroniki, radiolokacji i automatyzacji oraz podlega ciągłemu procesowi dostosowania do zmieniających się warunków pola walki, tak by zapewnić skuteczną realizację stawianych zadań.
Rozpoznanie obrazowe (imaginery intelligence) – techniczna, geograficzna i wywiadowcza informacja uzyskana w wyniku interpretacji lub analizy obrazu i powiązanych z nim materiałów. Dostarcza syntetycznych, szczegółowych i precyzyjnych informacji na podstawie interpretacji obrazów terenu i fizycznych cech zagrożenia i środowiska. To źródło informacji umożliwiające rozpoznanie cech terenu, konstrukcji, infrastruktury w celu tworzenia dokumentacji i raportów. Wspomaga dowódców w ochronie i wykorzystaniu ich potencjału bojowego, w procesie podejmowania decyzji, redukując niepewność co do pozycji sił przeciwnika i środowiska, dostarczając wiedzy na temat naturalnych i stworzonych przez człowieka cech terenu. Umożliwia dowódcom „obserwację” środowiska taktyczno-operacyjnego w czasie rzeczywistym i wspiera proces informacyjnego przygotowania pola walki i opracowania produktów.
Warunki zarządzania rozpoznaniem obrazowym zapewniają efektywne i skuteczne wdrożenie zbierania, przetwarzania, wykorzystania i raportowania źródeł w celu realizacji potrzeb informacyjnych dowódców. To całościowy proces rozpoczynający się przez przełożenie potrzeb informacyjnych na działania zbierania danych, przetwarzania, wykorzystania i raportowania. W celu realizacji zadań komórki rozpoznania obrazowego współpracują z komórkami dowodzenia.
Informacja geoprzestrzenna i usługi – to informacja, która określa położenie geograficzne i charakterystykę cech naturalnych lub stworzonych przez człowieka lub obszaru na Ziemi, włączając: dane statystyczne i dane uzyskane m.in. ze zdalnych detektorów, urządzeń kartograficznych, technologii pomiarowych; mapy, plany, dane geodezyjne i produkty pochodne. Jest podstawą dla budowania innych informacji o środowisku fizycznym i tworzenia wspólnego obrazu operacyjnego (common operational picture, COP).
To zbieranie, pozyskiwanie informacji, magazynowanie, udostępnianie i wykorzystywanie geodezyjnych, geomagnetycznych, obrazowych (z komercyjnych i narodowych źródeł) grawimetrycznych, lotniczych, topograficznych, hydrograficznych, nadbrzeżnych, kulturowych, toponimicznych danych dokładnie odnoszących się do precyzyjnie określonej lokalizacji na powierzchni Ziemi. Usługi geoprzestrzenne obejmują narzędzia umożliwiające dostęp do danych i ich obróbkę, instruktarz, szkolenie, wsparcie laboratoryjne i wskazówki dotyczące wykorzystania danych geoprzestrzennych.
Na poziomie taktycznym informacja geoprzestrzenna i usługi (Geospatial Information and Services, GI&S) to obszar działań inżynierów, których zadaniem jest:
- zwiększenie wiedzy o środowisku fizycznym,
- dostarczenie geoprzestrzennej podbudowy dla świadomości sytuacyjnej i wspólnego obrazu operacyjnego (COP),
- poszerzenie wiedzy o możliwościach i ograniczeniach sił przyjaciela, a także zagrożeń, zidentyfikowanie innych uwarunkowań środowiska operacyjnego.
Inżynieria geoprzestrzenna to zdolności i działalności, które zwiększają wiedzę o środowisku fizycznym poprzez dostarczanie informacji geoprzestrzennej i usług dowódcom oraz sztabom. Są to np.: analizy terenu, zobrazowania terenu, cyfrowych produktów terenu, niestandardowych, specjalistycznych map terenu, szczegółowych sondaży, podstawowych badań geodezyjnych, usług zarządzania danymi geoprzestrzennymi, modelowania kartograficznego metodą nakładania warstw tematycznych.
Produkt wywiadu geoprzestrzennego – podstawą produktu wywiadu geoprzestrzennego jest jeden element rozpoznania geoprzestrzennego lub kombinacja tcyh elementów: obrazowania, rozpoznania obrazowego, informacji geoprzestrzennej. Produkt może być wzbogacony o każde inne informacje geograficzne określane jako warstwy tematyczne (danych), które mogą zwiększyć jakość obrazu środowiska operacyjnego. Te warstwy stanowią wartość dodaną, zawierają dane, które pochodzą z innych dyscyplin wywiadowczych, tych niezwiązanych z wywiadem i danych uzupełniających. Uzupełniające warstwy danych mogą pochodzić, w zależności od potrzeb, z innych dyscyplin i źródeł: rozpoznania technicznego (technical intelligence, TECHINT), osobowego (human intelligence, HUMINT), rozpoznania radioelektronicznego (signals intelligence, SIGINT), rozpoznania pomiarowo-badawczego (measurement and signature intelligence, MASINT), kontrwywiadu (counterintelligence, CI), białego wywiadu, czyli rozpoznania z ogólnodostępnych źródeł (open- source intelligence, OSINT), logistyki, wsparcia medycznego, infrastruktury, warunków pogodowych, wspólnego obrazu pozycji sił przyjaciela, planów działań.
Produkty analizy terenu powstają w wyniku studium terenu, jego właściwości i ich zmiany w czasie pod wpływem warunków pogodowych. Polega ono na przekształceniu surowych danych w użyteczne informacje wspierające dowódców w ocenie terenu pod względem jego przydatności dla sił przyjaciela i zagrożeń. Obejmuje zebranie, weryfikację, przetworzenie, sprawdzenie i stworzenie źródeł danych. W tym celu przeprowadza się analizę klimatu (bieżących i prognozowanych warunków pogodowych), stanu gleby, zagrożeń lub wskaźników osiągów pojazdów przyjaciela. Podstawowe dane, które są generowane komputerowo ze stworzonych baz danych, uwzględniają informacje o: drogach na przełaj, liniach komunikacyjnych (drogi i mosty, sieć telekomunikacyjna, energetyczna), roślinności, podłożu (gruntach i glebach), systemie odwadniającym, pochyłościach terenu, przeszkodach, wodach gruntowych (obszarach zalewowych). Te dane ułatwią ocenę terenu i jego cech pod względem następujących elementów: stanowiska ogniowego, stanowiska obserwacji, drogi podejścia i korytarzy manewru, warunków ukrycia i maskowania, trasy infiltracji, trasy wyprowadzenia jednostek z rejonów tyłu nieprzyjaciela, celów ataku lądowego i powietrznego, rozlokowania wsparcia. Te dane pozwolą określić aspekty militarne terenu i ich wpływ na powodzenie działań.
Narodowa Agencja Wywiadu Geoprzestrzennego udostępnia swe produkty również na potrzeby sytuacji kryzysowych. Przykładem może być wyciek ropy w Zatoce Meksykańskiej spowodowany eksplozją platformy wiertniczej Deepwater Horizon 20 kwietnia 2010 r., kiedy wykorzystano, opracowane na podstawie zdjęć satelitarnych, trójwymiarowe i interaktywne mapy terenu. Natomiast podczas trzęsienia ziemi i tsunami, które dotknęły Japonię 11 marca 2011 r., zebrane przez agencję dane umożliwiły opracowanie map zalanych i zagrożonych obszarów w bardzo wczesnym stadium reagowania. Dostarczane analizy geoprzestrzenne wykorzystano do działań rozpoznawczych, rekonstrukcyjnych oraz planowania działań polowych japońskich sił samoobrony.
Produkty wywiadu geoprzestrzennego znajdują zastosowanie także w wielu sektorach gospodarki: telekomunikacji, transporcie, budownictwie, służbie zdrowia.
Dotychczas produkty analizy geoprzestrzennej miały formę mapy lub obrazu, w przyszłości będą one również generowane w postaci alarmu e-mailowego, raportu, wykresu lub listy. Wyzwaniem dla technologii geoprzestrzennej jest nie tyle pozyskiwanie ogromnej ilości danych, ile zarządzanie danymi zróżnicowanymi pod względem formy i treści.
M. Dąbrowski, Polska powinna odbudować rozpoznanie Wojsk Lądowych [OPINIA], Defense24, 12.11.2018, https://www.defence24.pl/polska-powinna-odbudowac-rozpoznanie-wojsk-ladowych-opinia [dostęp: 28.03.2019]; Geospatial Intelligence Handbook, Headquarters Department of the Army, Washington DC, 18 Feb 2011; https://bezpiecznikiuam.wordpress.com/2016/08/04/open-source-intelligence-przyszlosc-wywiadu/ [dostęp: 28.03.2019]; A. Maliszewska, Geospatial Intelligence – rola wywiadu geoprzestrzennego na rynku informacji, Rynek Informacji, 30.10.2018, https://rynekinformacji.pl/geospatial-intelligence/ [dostęp: 28.03.2019]; J. Pietruszka, E. Sobczyński, Wojskowe analogowe opracowania kartograficzne a potrzeby geoinformacyjne bezpieczeństwa i obronności państwa, „Polski Przegląd Kartograficzny” 2013, t. 45, nr 3; Z.F. Poławski, Modelowanie kartograficzne w GIS, „Prace Instytutu Geodezji i Kartografii” 1998, t. XLV, z. 97; J. Sabała, Rozpoznanie obrazowe w systemie wywiadu strategicznego, Narodowe Centrum Studiów Strategicznych, Space24, 17.06.2016, https://www.space24.pl/rozpoznanie-obrazowe-w-systemie-wywiadu-strategicznego [dostęp: 28.03.2019]; Schyłek SBIRS. USAF wybiera wykonawców nowych satelitów wczesnego ostrzegania, Space24 (10.05.2018) w Defense24, https://www.space24.pl/schylek-sbirs-usaf-wybiera-wykonawcow-nowych-satelitow-wczesnego-ostrzegania [dostęp: 28.03.2019].