Globalizacja informacyjna

rozwój środków szybkiej komunikacji w skali światowej ułatwiający dostęp do informacji.

Pojawienie się nowych środków komunikacji, zwłaszcza elektronicznych, w tym internetu, w znaczący sposób wpływa na szybkość przekazywania informacji, ich ilość i dostępność. Nowoczesne technologie wywierają znaczący wpływ na dystrybucję treści i priorytety medialne (targeting). Sytuacja ta określa istotę społeczeństwa informacyjnego, które ukształtowało się na początku lat 70. XX w. Przez społeczeństwo informacyjne rozumie się społeczne i polityczne relacje, których rozwój zależy całkowicie od produkcji, obsługi i stosowania informacji oraz działania systemu technologicznego zapewniającego dystrybucję tych informacji. Dzięki technologii cyfrowej społeczeństwo jest w stanie przyspieszyć podejmowanie wielu codziennych decyzji. Jednocześnie zwiększa się ilość wiadomości, których jednostka nie jest w stanie przyswoić.

M. Castells zaproponował paradygmat technologii informacyjnej i wyróżnił następujące jego cechy: to, że informacja stanowi surowiec – są to technologie oddziaływujące na informację, a nie odwrotnie (inaczej niż podczas rewolucji przemysłowej) – wszechobecność wpływu nowych technologii, „sieciowa logika” każdego zbioru stosunków, w których operuje się nowymi technologiami informacyjnymi. Logika ta wpływa na kolejną cechę, jaką jest elastyczność. Poszczególne technologie łączą się w wysoce zintegrowany system.

 Takie zmiany wprowadzają jeszcze jedno zjawisko: odterytorialnienie. Zachodzi obecnie wiele procesów unifikacyjnych w dziedzinie kultury, a tzw. społeczeństwo światowe stało się faktem. Gwałtownie wzrasta liczba ludzi, których sposób zachowania umożliwia interkulturową kooperację w nauce, technice, gospodarce i polityce. Rozwijają się też turystyka, a także międzynarodowe podróże służbowe, język angielski zaś stał się uniwersalnym środkiem porozumiewania się na całym świecie. Ludzkość podlega obecnie cywilizacyjnym procesom intensywnego kulturowego przekształcania, a zjawiska kulturowego ujednolicania i globalizacji stają się realnością. Jako pierwszy zjawisko uniformizacji pewnych zachowań i zwyczajów kulturowych dostrzegł J. Ortega y Gasset, choć opisywał on jeszcze społeczeństwo modernistyczne. Kanadyjczyk M. McLuhan, badając wpływ mediów na zachowania społeczne, użył jako pierwszy na określenie uniformizacji wzorców kulturowych terminu „globalna wioska”. Kontynuacją tej koncepcji była teoria „mcdonaldyzacji”
propagowana przez B. Barbera (Dżihad kontra McŚwiat), a przede wszystkim przez G. Ritzera. Wyrasta ona z przekonania o sukcesie konsumpcyjnego sposobu życia, postępującej amerykanizacji i triumfie mediów, zwłaszcza telewizji. Castells sukcesu tej ostatniej upatruje, nawiązując do McLuhana, w „prymitywnym instynkcie leniwego odbiorcy”.

Na początku lat 90. XX w. niemiecki badacz U. Beck sformułował nową teorię społeczeństwa ryzyka (ang. risk society). Podkreśla on znaczenie ryzyka wynikającego z totalnego utechnicznienia niemal całego życia człowieka. Wszechobecne ryzyko wpływa pośrednio nie tylko na samego człowieka, ale także na związane z nim instytucje, organizacje, władzę, działania gospodarcze oraz relacje międzynarodowe. Olbrzymia ilość informacji i brak możliwości ich pełnej percepcji mogą prowadzić do napięcia u jednostki, a ostatecznie również w całym społeczeństwie.

Przemysław Mazur

B.R. Barber, Dżihad kontra McŚwiat, tłum. H. Jankowska, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1997; Z. Bauman, Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, tłum. E. Klekot, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000; Z. Bauman, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2000; U. Beck, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. S. Cieśla, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002; D. Bell, The Coming of Post-Industrial Society: A Venture in Social Forecasting, Basic Books, New York 1976; M. Castells, Społeczeństwo sieci, tłum. M. Marody, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010; A. Giddens, Runway Word: How Globalization Is Reshaping Our Lives, Routledge, London 2000; U. Hannerz, Powiązania transnarodowe. Kultura, ludzie, miejsca, tłum. K. Franek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006; F. Machlup, The Production and Distribution of Knowledge in the United States, University Press, Princeton 1962; M. McLuhan, Galaktyka Gutenberga. Tworzenie człowieka druku, tłum. A. Wojtasik, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2017; D.McQuail, D. McQuail’s Mass Communication Theory, Sage Publications, Los Angeles–London 2007; J. Ortega y Gasset, Bunt mas, tłum. P. Niklewicz, Wydawnictwo Replika, Zakrzewo 2016; G. Ritzer, McDonaldyzacja społeczeństwa, tłum. S. Magala, Wydawnictwo Muza, Warszawa 1999.