Centrum Eksperckie NATO ds. Komunikacji Strategicznej

(NATO Strategic Communication Centre of Excellence, NATO StratCom COE) zostało założone na Łotwie w styczniu 2014 r. Memorandum o porozumieniu w sprawie jego utworzenia podpisało 1 lipca tego roku siedem państw członkowskich: Estonia, Niemcy, Włochy, Łotwa, Litwa, Polska i Wielka Brytania. Centrum otrzymało akredytację NATO 1 września 2014 r. i jak stwierdzono w deklaracji ze szczytu w Walii w 2014 r., sojusznicy z zadowoleniem przyjęli „utworzenie NATO StratCom COE jako znaczącego wkładu w wysiłki NATO” w dziedzinie komunikacji strategicznej. Holandia, Finlandia, Szwecja i Kanada dołączyły do tego grona na późniejszym etapie. Francja i Słowacja finalizują swoje procedury łączenia.

Centrum jest strukturą wojskową, która zgodnie z art. 14 protokołu paryskiego ma status międzynarodowej organizacji wojskowej. Do jego zadań należą:

• opracowywanie programów promujących rozwój i harmonizację doktryny komunikacji strategicznej;
• prowadzenie badań i eksperymentów w celu znalezienia praktycznych rozwiązań dla rozwiązania istniejących problemów;
• analizowanie wykorzystania komunikacji strategicznej podczas operacji wojskowych;
• zwiększenie wysiłków edukacyjnych i oświatowych oraz możliwości ich interakcji.

NATO StratCom COE jest punktem centralnym do dyskusji i ekspertyz różnych dyscyplin w dziedzinie komunikacji strategicznej: dyplomacji publicznej, public relations, stosunków wojskowych z opinią publiczną, operacji informacyjnych i psychologicznych. Chociaż pomysł utworzenia centrum został zaproponowany przez Łotwę i poparty przez Sojusz pod koniec 2012 r., oficjalnie uznaje się, że właśnie w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainie działania centrum mają zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia odpowiednich zdolności NATO. Zainicjowana przez Rosję wojna informacyjna i propagandowa przekonująco udowodniły, że znaczenie komunikacji strategicznej znacznie wzrosło w dobie nowych technologii. Na początku września 2014 r. rząd kanadyjski przyznał ukierunkowaną pomoc finansową w wysokości 1 mln dol. na rzecz trzech europejskich ośrodków NATO: cyberbezpieczeństwa, bezpieczeństwa energetycznego i komunikacji strategicznej, „aby pomóc w powstrzymaniu rosyjskich operacji w Europie Wschodniej”.

Praca organizacji skupia się na portalach społecznościowych, takich jak Facebook czy Twitter, które wykorzystywane są do rozpowszechniania i promowania wiedzy na temat działań podejmowanych przez organizację. Ponadto zajmuje się ona operacjami psychologicznymi­. Używa w tym celu wielu środków komunikacji nakierowanych na poszczególnych widzów, tak aby wpłynąć na ich postawy oraz zachowania.

Misją NATO StratCom COE jest wsparcie procesów komunikacyjnych Sojuszu poprzez dostarczanie kompleksowych analiz, terminowe doradztwo i praktyczne wsparcie dla państw członkowskich. Zdolności centrum są budowane przez wielonarodowych i międzysektorowych uczestników z sektorów cywilnego, wojskowego, prywatnego i akademickiego oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii, wirtualnych narzędzi do analiz, badań i podejmowania decyzji.

Centrum przyczynia się do poprawy zdolności komunikacji strategicznej w ramach Sojuszu i państw sprzymierzonych. Ta ostatnia jest integralną częścią wysiłków zmierzających do osiągnięcia politycznych i wojskowych celów Sojuszu. W związku z tym coraz ważniejsze jest to, aby w ramach prowadzonych operacji, przy zmieniającym się przeznaczeniu i zmieniających się rolach, komunikował się on w zakresie realizowanych celów i zadań w odpowiedni, terminowy, dokładny i elastyczny sposób.

Centrum eksperckie jest również cennym źródłem informacji na tematy geopolityczne. Przygotowuje wartościowe, merytoryczne analizy na temat różnych aspektów polityki światowej. Opublikowało na swoim portalu m.in. raport dotyczący działań komunikacyjnych podejmowanych przez Rosję. Ten obszerny materiał zawiera gruntowną analizę „informacyjnej geopolityki” (termin autorstwa N. Maliukevičiusa, politologa z Instytutu Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych na Uniwersytecie Wileńskim) Rosji, która ma na celu promowanie sprzyjających Kremlowi interpretacji działań politycznych. Ta i inne analizy centrum eksperckiego są cennym źródłem wiedzy o obecnej sytuacji politycznej. W dobie szumu informacyjnego nie można ich przecenić.

NATO StratCom COE powołano do życia również jako ośrodek badawczy typu think-tank, którego celem jest badanie międzynarodowej przestrzeni komunikacyjnej i tworzenie rekomendacji dla państw Sojuszu w zakresie komunikacji strategicznej, czyli komunikacji zorientowanej na osiąganie określonych celów. W rozumieniu przyjętym przez NATO w jej zakres wchodzi zarówno dyplomacja publiczna, jak i współpraca z mediami. Deklaracja zawarta podczas szczytu w Strasburgu i Kehl stanowi, że

coraz ważniejsze jest, aby Sojusz komunikował się w odpowiedni, terminowy, dokładny i elastyczny sposób na swoich zmieniających się rolach, celach i misjach. Komunikacja strategiczna stanowi integralną część naszych wysiłków na rzecz osiągnięcia politycznego sojuszu i cele wojskowe.

Obecne środowisko informacyjne, charakteryzujące się cyklem informacyjnym 24/7, wzrostem liczby portali społecznościowych i wzajemnym powiązaniem odbiorców z obszaru państw NATO, w sposób istotny wpływa na postrzeganie działań Sojuszu przez kluczowych odbiorców. Ta percepcja może determinować i oddziaływać na powodzenie jego poszczególnych operacji i globalnej polityki. Stąd Pakt Północnoatlantycki winien korzystać z różnych kanałów, obejmujących zarówno tradycyjne media, jak i internet, aby budować świadomość, zrozumienie i wsparcie dla podejmowanych decyzji i prowadzonych operacji. W tym celu konieczne jest spójne podejście instytucjonalne, koordynujące wysiłki wszystkich członków Sojuszu, tak by były one zgodne z jego politykami, procedurami i przyjętymi zasadami. Komunikacja strategiczna musi więc polegać nas skoordynowanym i właściwym wykorzystaniu działań i zdolności komunikacyjnych Paktu w celu przyspieszenia realizacji założonych przezeń celów.

Do działań tych można zaliczyć:

• dyplomację publiczną, czyli komunikację NATO w celu budowania świadomości, zrozumienia oraz poparcia polityki i działań Sojuszu, będącą ważnym uzupełnieniem wysiłków podejmowanych przez poszczególne państwa członkowskie;
• cywilne sprawy publiczne, obejmujące cywilne zaangażowanie NATO przy wykorzystaniu mediów, ukierunkowane na informowanie opinii publicznej o polityce, operacjach i działaniach Sojuszu. Ważne jest tu zachowanie takich zasad jak terminowość, dokładność, elastyczność i proaktywność;
• wojskowe sprawy publiczne będące promowaniem wojskowych celów i zadań NATO w celu zwiększenia świadomości i zrozumienia militarnych problemów Sojuszu;
• operacje informacyjne: doradztwo wojskowe NATO i koordynacja wojskowych działań informacyjnych w celu uzyskania pożądanego wpływu na świadomość przeciwników dla zapewnienia skuteczności operacji, misji i celów realizowanych przez Sojusz;
• operacje psychologiczne: zaplanowane działania psychologiczne z wykorzystaniem metod komunikacji i innych środków skierowanych do określonych adresatów w celu wpłynięcia na ich postawy i zachowania, wspierające osiągnięcie celów politycznych i wojskowych.

Do głównych zadań realizowanych przez NATO Stratcom COE w 2018 r. należało:

• doskonalenie własnej polityki i doktryny rozwoju;
• udział w eksperymencie dotyczącym wielonarodowych operacji informacyjnych
  (MNIOE);
• przygotowanie sprawozdania Sieci robotyczne w mediach społecznościowych;
• przygotowanie sprawozdania Jak NATO jako organizacja i jej członkowie mogą przeciwdziałać wrogim wpływom;
• przygotowanie sprawozdania Wykorzystywanie danych przez złośliwych aktorów;
• przeprowadzenie analizy treści wizualnych w mediach społecznościowych;
• przygotowanie sprawozdania Przeciwdziałanie nadużyciom platform społecznościowych;
• udoskonalenie stosowanej terminologii;
• przygotowanie sprawozdania Weaponization of Social Media 2040;
• wsparcie edukacyjne i szkoleniowe dla Strategicznego Dowództwa NATO ds. Transformacji (ACT);
• wspieranie kształcenia krajowych i międzynarodowych pracowników poprzez działania szkoleniowe, wykłady i seminaria;
• organizacja seminarium poświęconego populizmowi i propagandzie;
• wsparcie ćwiczeń międzynarodowych na poziomie strategicznym, takich jak „Trident Juncture 18”, „NATO HQ CMX”, „Steadfast Pyramid” i „Steadfast Pinnacle”;
• wydawanie czasopisma naukowego „Defense Strategic Communications”;
• organizacja dorocznej konferencji „The Riga StratCom Dialogue”.

Strategiczny cel komunikacji NATO uwzględniający okoliczności i teatry prowadzonych działań to bezpośrednie wspieranie pomyślnego osiągnięcia celów prowadzonych operacji, misji i działań Sojuszu poprzez włączenie planowania komunikacji strategicznej do wszystkich planów operacyjnych i politycznych. To również budowanie, w ścisłej koordynacji ze wszystkimi sygnatariuszami Paktu, świadomości społecznej, zrozumienia i wsparcia dla konkretnych polityk, operacji i innych działań NATO we wszystkich docelowych grupach odbiorców.

Sojusz Północnoatlantycki znajduje się obecnie na etapie zrozumienia doświadczeń zdobytych w komunikacji strategicznej i ponownego przemyślenia formalnych mechanizmów ich wdrażania.

Andrzej Czop, Marek Pietrzyk

About Strategic Communications, StratComCOE.org (dostęp: 7.01.2019); S. Bay, G. Bertolin, N. Biteniece i in., Responding To Cognitive Security Challenge, NATO StratCom COE, Riga, January 2019.M. Chyliński, Kompetencje informacyjne i kompetencje medialne wobec procesów zarządzania uwagą masowej publiczności, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej”, seria Organizacja i Zarządzanie, 2017; P.M.A. Linebarger, Wojna psychologiczna, tłum. E. Niemirska, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1959; N. Maliukevičius, The Roots of Putin’s Media Offensive in the Baltic States: Learning Lessons in Counterstrategies, [w:] Baltic Visions: European Cooperation Regional Stability, K. Redłowska (ed.), Foundation of Eastern Studies, Warsaw 2015; Redakcja PR, Czym zajmuje się Centrum Eksperckie NATO ds. Komunikacji Strategicznej?, 7.07.2016, PublicRelations.pl (dostęp 15.04.2019); W. Schwartau, Information Warfare: Chaos on the Electronic Superhighway, Thunder’s Mouth, New York 1994; Strasbourg / Kehl Summit Declaration: Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Strasbourg, Strasbourg–Kehl, 4 April 2009.